UZLAŞTIRMA NEDİR?  

YAZININ İÇERİĞİ: Uzlaştırma nedir nasıl yapılır, Uzlaştırmanın faydaları nelerdir, Hangi suçlar uzlaştırmaya tabidir, Uzlaştırmaya tabi olmayan suçlar nelerdir, Uzlaşma olmazsa dava açılır mı, Ceza davası açıldıktan sonra uzlaşma olur mu, Uzlaşmada ne kadar para istenir, Uzlaştırmacı kimdir telefonla arar mı, Uzlaştırma görüşmelerine yalnızca avukatım katılabilir mi, Edimli edimsiz uzlaşma ne demek, Uzlaştırmada anlaşılan edim yerine getirilmezse ne olur, Uzlaşmadan vazgeçme mümkün müdür, Uzlaşma süreci nasıl işler, Uzlaşmak şikayetten vazgeçmek midir, Kişiler uzlaştırmacıya kendileri başvurabilirler mi, Uzlaşma olduktan sonra ne olur?

1. Uzlaştırma nedir?

Uzlaştırma, uzlaşma kapsamına giren bir suç nedeniyle şüpheli veya sanık ile mağdur, suçtan zarar gören veya kanuni temsilcisinin, Cumhuriyet Savcısı tarafından görevlendirilen ve tümüyle bağımsız ve tarafsız olan bir uzlaştırmacı tarafından anlaştırılmalarını hedefleyen bir yöntemdir.

Uzlaştırmacılık, 5271 sayılı CMK’nın 253 ve 254. Maddelerinde ve Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliğinde düzenlenmiştir. 

2. Uzlaştırmanın faydaları nelerdir?

Uzlaşmalı mıyım, neden uzlaşmalıyım, uzlaşmanın faydaları nelerdir?

– Uzlaştırma kurumu sayesinde mağdurun zararının maddi manevi giderilmesine imkan tanınır. Örneğin mağdur, şüpheli veya sanıktan uzlaşmak adına bir miktar para ya da yalnızca kendisinden özür dilemesini isteyebilir. Sanık veya şüpheli tarafından bu edimler yerine getirilirse şayet mağdur, uğradığı zararı herhangi bir maddi manevi tazminat davasına konu etmeden de gidermiş olur.

– Adli sürece intikal eden konu çok hızlı biçimde çözülür ve böylece hem kişilerin uzun süren yargı sürecinde örselenmelerinin önüne geçilir hem de yargının iş yükü hafifletilir.

– Şüpheli veya sanık ise mahkeme önünde yargılanmaktan ve bu yargılamanın sonuçlarından kurtulur. Uzlaştırma sürecine konu olan ve uzlaşılan suç, şüpheli veya sanığın adli siciline işlemez.

3. Uzlaştırmacı kimdir?

Uzlaştırmacı hakim midir, savcı mıdır, polis midir, avukat mıdır? Uzlaştırmacı kimdir? Uzlaştırmacı, uzlaştırma müzakerelerini yöneten kişidir.

Hukuk öğrenimi görmüş̧ kişiler yani hukuk fakültelerinden mezun olan ya da hukuk bilgisine programlarında yeterince yer veren siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat, maliye alanlarında veya polis akademisinde en az dört yıllık yüksek öğrenim yapan ve bununla birlikte Adalet Bakanlığı bünyesinde aldığı eğitim sonrası yazılı sınavda da başarılı olan kişiler, uzlaştırmacı olmak için gerekli diğer koşulları da taşıdığı takdirde uzlaştırmacı olabilir.

Yani yalnızca avukat, polis değil, hukuk eğitimi almış ve diğer şartları da haiz meslek mensupları da uzlaştırmacı olabilirler. Ancak bu kişiler, esas meslekleriyle değil yalnızca uzlaştırmacı sıfatı ve kimlikleriyle sürece dahil olacaklardır.

Uzlaştırmacı telefonla arar mı? Evet, uzlaştırmacılar sizi telefonla arayabilirler. Beni telefonla arayan kişinin uzlaştırmacı olup olmadığını nasıl anlarım? Sizi telefonla arayarak uzlaştırmacı olduğunu söyleyen kişiye Uzlaştırmacı kimliğini sorarak Uzlaştırmacı olup olmadığını anlayabilirsiniz. Ayrıca buraya tıklayarak sizi telefonla arayarak uzlaştırmacı olduğunu beyan eden kişinin Uzlaştırmacı siciline kayıtlı olup olmadığını da sorgulayabilirsiniz.

Ayrıca belirtmek gerekir ki hiçbir uzlaştırmacı sizi telefonla arayarak sizden para ya da kredi kartı, banka gibi bilgilerinizi istemez.

4. Kişiler uzlaştırmacıya kendileri başvurabilirler mi?

Arabuluculuk ve uzlaştırma konuları vatandaşların zihninde fazlaca karıştırılan bir konudur. O halde uzlaştırma ve arabuluculuk farkı nedir? Kişilerin bizzat başvuru yapabildiği anlaşma yolu uzlaşma değil, arabuluculuktur ve arabuluculuk da ceza yargısı için söz konusu değildir. Arabuluculuk, kira uyuşmazlığı, tüketici uyuşmazlığı, işçi ve işveren uyuşmazlığı gibi hukuk yargısının kapsamındaki konularla ilgilidir.

Kişilerin bir ceza yargılaması içinde aynı masaya oturup anlaşmaya çalışması arabuluculuk değil, uzlaştırmadır. Uzlaştırmada ise arabuluculuktan farklı olarak kişiler, uzlaştırmacıya kendileri başvuramaz. Uzlaştırmacılar, Cumhuriyet Savcısı tarafından dosyaya atanırlar.

5. Hangi suçlar uzlaştırma kapsamındadır?

Tüm suçlar uzlaştırma kapsamında değildir. Hangi suçların uzlaştırma kapsamında olduğu CMK m.253/1.b’de TCK’nun da ve bazı özel kanunlarda açıkça belirtilmiştir. Buna göre bir suçun uzlaştırma kapsamında olup olmadığı şu şekilde belirlenecektir:

– Tüm şikayete bağlı suçlar uzlaştırma kapsamındadır.

– Ayrıca şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın Türk Ceza Kanunu’nda yer alan, CMK m.253/1.b de tek tek sayılan ve 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun, 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun, 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, 5941 sayılı Çek Kanunu, 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu, 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ve 1447 Sayılı Ticari İşletme Rehni Kanunu’ndaki uzlaştırmaya tabi olduğuna ilişkin açık hüküm yer alan suçlar uzlaştırma kapsamındadır.

– Suça sürüklenen çocuklar bakımından ise CMK m.253/1. c’ de yer aldığı üzere ‘‘Mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla, suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca, üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar” uzlaştırma kapsamındadır. Bu hükme istinaden yetişkinlerinkine ek olarak kırk dokuz farklı suçun daha uzlaştırma kapsamında olduğu görülmektedir. 

Uzlaştırmaya tabi olan tüm suçların listesini görmek için lütfen buraya tıklayın.

6. Uzlaştırmaya tabi olmayan suçlar nelerdir?

– Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar ve ısrarlı takip suçu (madde 123/A) uzlaştırma kapsamında değildir.

– Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte aynı mağdura karşı işlenmiş olması hâlinde de uzlaşma hükümleri uygulanmaz.

– Devlet ve kamu kurum ve kuruluşlarına karşı işlenen suçlar uzlaşma kapsamına dahil değildir.

– Ayrıca, ön ödemeye tabi suçlar ile etkin pişmanlık hükümlerine yer veren suçlar uzlaşma kapsamı dışında tutulmuştur.

7. Uzlaştırma süreci nasıl işler?

Uzlaştırma nasıl yapılır, uzlaştırma süreci nasıldır? Uzlaştırmacı telefonla arar mı?

– Öncelikle uzlaştırmacıya kendisine bir dosya ataması yapıldığına dair bir bilgi mesajı gönderilir. Bu bilgi mesajı sonrası uzlaştırmacı UYAP uzlaştırmacı portala giriş yaparak uzlaştırmaya konu dosyaya ilişkin gerekli evraklar ile tarafların iletişim adreslerine ulaşır.

– Tarafların iletişim bilgilerini öğrenen uzlaştırmacı, ilk olarak tarafları telefonla arar ve gerekli bilgilendirmeyi yapar. Uzlaştırmanın telefonla hangi tarafı önce arayacağı tamamen kendi iradesine kalmıştır.

– Ardından taraflara uzlaşma teklifi yapar. Uzlaştırmacı, uzlaşma teklifi ile; şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene ya da yasal temsilcilerine, uzlaşmanın mahiyetini, uzlaşmayı kabul veya reddetmenin hukuksal sonuçlarını anlatarak uzlaştırmayı isteyip istemediklerini sorar.

Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar gören, kendisine uzlaşma teklifinde bulunulduktan sonra kararını hemen vermek zorunda mıdır? Hayır. Kendisine uzlaşma teklifinde bulunulan kişi düşünmek için uzlaştırmacıdan süre isteyebilir, bu süre en fazla üç gün olabilir. Uzlaşma teklifinde bulunulan kişi üç gün içinde kararını bildirmediği takdirde, teklifi reddetmiş sayılır.

– Tarafların uzlaşma teklifini kabul etmesiyle uzlaştırma müzakereleri başlar. Bu müzakereler tarafların bir araya gelmesiyle de yapılabileceği gibi uzlaştırmacı taraflarla ayrı ayrı da buluşabilir. Belirtmek gerekir ki, uzlaşma teklifini kabul ettikten sonra müzakerelere başlamak müzakerelerin uzlaştırma ile sonuçlanacağı anlamına gelmez. Uzlaştırmada, tarafların özgür iradesi esastır. Uzlaştırma müzakereleri sonrasında taraflar ile yürütülen müzakereler uzlaştırma ile sonuçlanmayabilir.

– Müzakerelerde uzlaşabilmek için taraflar birbirine karşı şartlarını söyler. Dosya ile alakalı detaylar konuşulur. Toplamda kaç kere müzakere yapılacağına ilişkin mevzuatta bir hüküm yoktur. İyi niyet ve kalan süre çerçevesinde uzlaştırmacı buna karar verecektir. Zira Uzlaştırmacının dosyasını kabul ettiği andan yani dosya içindeki belgelerin birer örneğinin kendisine verilmesinden itibaren uzlaştırma süresi başlar. Uzlaştırma süresi toplam 30 gündür. Bu süre her defasında yirmi günü geçmemek üzere en fazla iki kez daha uzatabilir. (Max toplam 70 gün) Müzakereler sonucunda uzlaşma sağlanıp sağlanamadığına ilişkin bir uzlaştırma raporu tutulur.

NOT: Tarafların rahat olmaları adına uzlaştırma müzakereleri gizlidir. Müzakerelerin gizliliğinin bir sonucu olarak uzlaştırmacı ve taraflar uzlaştırma müzakereleri sırasındaki açıklamaları ifşa edemeyeceği gibi uzlaştırmacı ve taraflar bu olayla ilgili olarak tanık sıfatıyla da dinlenemeyecektir. Şüpheli veya sanık, uzlaştırma müzakereleri esnasında suçu kabullense bile bu durum herhangi bir davada ya da soruşturmada delil olarak kullanılmaz.

NOT: Uzlaştırma sürecine başlanılabilmesi için uzlaşma teklifinde yer alan açıklamanın taraflara yapılması ve uzlaşma teklif formunun bizzat taraflarca kabul edilmesi gerekir. Özellikle belirtmek gerekir ki; uzlaşma teklifi online olarak ya da telefonla yapılamaz. Çünkü tarafların uzlaşma teklif formunu ıslak imza ile imzalamaları gerekmektedir. Uzlaştırmacı ile aynı şehirde ikamet etmeyen tarafa ise uzlaştırma teklifinin uzlaştırma bürosu aracılığıyla tebligat ile yapılması zorunludur.

8. Uzlaşmada ne istenir? Edimli edimsiz uzlaşma ne demektir?

Uzlaşma edimli sağlanmıştır ne demek? Edim, sözleşmede tarafların veya bir tarafın yerine getirmek zorunda olduğu yükümlülüktür. Yani edimli uzlaşma, bir tarafın diğerinden ya da iki tarafın da birbirinden yerine getirmesini beklediği bir yükümlülük karşılığında anlaşma sağlandığı uzlaşma türüdür. Örneğin, dosyada mağdur sıfatında olan kişi şüpheliden ya da sanıktan özür dilemesi karşılığında ya da bir kuruma 50 tekerli sandalye bağışlaması karşılığında ya da SMA’lı bir bebeğin kampanyasına para ile destek vermesi karşılığında ya da kendisine bir miktar para vermesi karşılığında uzlaşacağını belirtiyorsa bu edimli uzlaşmadır.

Önemle belirtmek gerekir ki, belirlenen edimin hukuka ve ahlaka uygun olması gerekmektedir. Yani örneğin taraflardan biri diğerine üçüncü bir kişinin adını vererek ona tokat atarsan seninle uzlaşırım diyemeyecektir.

Uzlaşma edimsiz sağlanmıştır ne demek? Edimsiz uzlaşma, İki tarafında birbirine uzlaşma karşılığında herhangi bir yükümlülük yüklemediği uzlaşma türüdür. Yani kimse kimseden hiçbir şey istemeden dosyada uzlaşma sağlanmışsa, edimsiz uzlaşma gerçekleşmiş denilebilir.

Uzlaşmada ne kadar para istenir? Yukarıda anlatıldığı gibi uzlaşma karşılığında hiçbir şey de istenmeyebilir, para da istenebilir ya da hukuka ve ahlaka uygun olduğu sürece para dışında şeyler de istenebilir. Ancak para istenecekse şayet bunun miktarını para isteyen kişi belirleyecektir. Bu paranın miktarını belirleyen bir hüküm mevzuatta yoktur.

Kendisinden istenen paranın miktarını yüksek bularak bu parayı ödeyemeyeceğini düşünen kişinin, uzlaştırmayı kabul etmeme hakkı vardır. Nitekim, ödeyemeyeceğini bile bile uzlaşmayı kabul etse dahi uzlaşma sonrası edimini yerine getiremezse yani anlaşmada yazan tutarı ödeyemezse eğer dosya soruşturma aşamasındaysa hakkında açılması ertelenen dava açılır, eğer dosya kovuşturma aşamasındaysa hakkında açıklanması geri bırakılan hüküm açıklanır.

9. Uzlaştırma görüşmelerinde iki taraf muhakkak karşı karşıya gelmek zorunda mıdır?

Hayır, böyle bir zorunluluk yoktur. Zira uzlaştırma müzakerelerinde bazen taraflar uzlaşmak isteseler de birbirlerini görmek istemedikleri müzakereler de yaşanabilmektedir. Taraflardan en az biri diğer taraf ile bir araya gelmek istemedikleri takdirde uzlaştırmacının tarafları bir araya getirme zorunluluğu ve görevi yoktur, bu konuda taraflara baskı da yapamaz. Bu halde uzlaştırmacının taraflarla ayrı ayrı müzakere yapmasıyla uzlaşma sağlanabilir.

10. Uzlaştırma görüşmeleri nerede yapılır?

Uzlaştırma toplantısı nerede yapılır? CMUY’nin  ‘‘Uzlaştırmanın yapılacağı yer ve zaman” başlıklı 35. Maddesi  “(1) Uzlaştırma müzakereleri; a) Adliye binalarında uzlaştırma müzakereleri için oda tahsis edilmişse bu yerlerde, b) Kamu kurum ve kuruluşlarında bu amaçla ayrılan yerlerde, c) Tarafların kabul etmesi şartıyla uzlaştırmacının faaliyetlerini yürüttüğü büroda, ç) Tarafların menfaatlerine uygun, kendilerini huzurlu hissedecekleri güvenli bir ortamda veya taraflarca kabul edilen bu işe uygun başka yerlerde, gerçekleştirilebilir. (2) Uzlaştırma müzakerelerinin adliye binalarında gerçekleştirilmesi hâlinde toplantı odalarının düzenlenmesi, gerekirse güvenliğinin sağlanması, uzlaştırma toplantıları için tahsis sıra ve saatlerinin belirlenmesi Cumhuriyet başsavcılığı tarafından yerine getirilir.” diyerek uzlaştırma görüşmelerinin nerelerde yapılabileceğini sıralamıştır.

Adliye Binalarına girilirken üst araması yapılıyor olması sebebiyle uzlaştırma görüşmeleri için en uygun yerin adliye binalarının uzlaştırma müzakereleri için tahsis edilen odalar olduğunu söyleyebiliriz.

11. Uzlaştırma görüşmelerine yalnızca avukatım katılabilir mi?

CMK m.253/13 ve CMUY m.31/1’den anlaşıldığı üzere şüpheli, sanık, katılan, mağdur veya suçtan zarar görenin uzlaştırma müzakerelerine bizzat katılması zorunlu değildir. Tarafların müdafi veya vekilleri aracılığıyla uzlaştırma müzakerelerinde temsil edilebilmeleri mümkündür. Bunun için avukatın vekaletnamesinde uzlaşmaya ilişkin özel yetkinin bulunması gerekmektedir. 

12. Uzlaşma olduktan sonra ne olur? Uzlaşmak şikayetten vazgeçmek midir?

Uzlaşmak şikayetten vazgeçme anlamına mı gelir? Uzlaştırma, hukuki anlamda sonuçları bakımından şikayetten vazgeçme demek değildir. Şikayetinden vazgeçilen bir dosya uzlaştırma sürecine girmez. Yani uzlaşmadan önce şikayetten vazgeçilirse uzlaşmadan yararlanılamaz. 

Uzlaştırma ve Şikayetten Vazgeçmenin farklarını okumak için lütfen buraya tıklayın.

Ancak tazminat anlamında uzlaşma ve şikayetten vazgeçmenin bir farkı yoktur. Şikâyetten vazgeçildiği sırada, ayrıca kişisel haklardan da vazgeçilmemiş ise, tazminat isteme hakkı ortadan kalkmaz. Uzlaştırmada ise 18/10/2023 tarihine kadar CMK 253/19 gereğince, uzlaşmanın sağlanması halinde, soruşturma konusu suç nedeniyle tazminat davası açılamaz; açılmış olan davadan feragat edilmiş sayılıyordu. Fakat bu hüküm Anayasa Mahkemesi’nin 2023/43 Esas, 2023/141 Karar ve 26/7/2023 tarihli kararıyla iptal edilmiştir. Bu iptal kararı ise 18/10/2023 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanmıştır. İlgili yazımıza ulaşmak için buraya tıklayın.

Uzlaşma olduktan sonra ne olur? Soruşturma evresinde uzlaşmanın gerçekleşmesi ve edimin yerine getirilmesi hâlinde, şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar yani takipsizlik kararı verilir ve adlî sicile kaydedilmez. Aksi hâlde kamu davası açılır.

Kovuşturma evresinde uzlaşmanın gerçekleşmesi ve edimin yerine getirilmesi hâlinde, sanık hakkında düşme kararı verilir ve adlî sicile kaydedilmez. Aksi hâlde yargılamaya devam olunur.

Uzlaşmanın sağlanması halinde, soruşturma konusu suç nedeniyle tazminat davası açılabilir. (Anayasa Mahkemesi’nin 2023/43 Esas, 2023/141 Karar ve 26/7/2023 tarihli kararı)

Uzlaşma müzakereleri sırasında yapılan açıklamalar gizlilik ilkesi gereği herhangi bir soruşturma ve kovuşturmada ya da davada delil olarak kullanılamaz.

Failin, edimini yerine getirmemesi halinde uzlaştırma raporu veya uzlaşma belgesi, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 38 inci maddesinde yazılı ilam mahiyetini haiz belgelerden sayılır ve ilamlı icraya konu edilebilir.

13. Uzlaşmadan vazgeçme mümkün müdür?

Taraflar, uzlaşma müzakerelerinde belli bir karara varmış olsalar bile uzlaşma raporu imzalanana dek bu kararlarından vazgeçebilirler. 

14. Uzlaşma olmazsa dava açılır mı?

Evet, uzlaşma olmazsa şüpheli hakkında iddianame hazırlanır ve ceza davası açılır.

15. Ceza davası açıldıktan sonra uzlaşma olur mu?

Savcılık aşamasında uzlaşamadık, mahkeme aşamasında uzlaşmak istiyoruz bu mümkün müdür? Soruşturma aşamasında dosya uzlaştırmacıya gitmişse ve taraflar uzlaşmamışsa ceza davası açıldıktan sonra dosya artık uzlaştırmacıya gitmez. Ancak taraflar yine de uzlaşma istiyorlarsa aralarında bir uzlaşma belgesi düzenlerse ve bu raporu mahkemeye sunarlarsa uzlaşma gerçekleşir ve dava hakkında düşme kararı verilir.

Ancak soruşturma aşamasında uzlaştırmaya konu suç bir şekilde uzlaştırmacıya gitmemişse, söz konusu suç ceza davası sırasında bir kanun değişikliğiyle uzlaştırma kapsamına alınmışsa, kovuşturma konusu suçun hukuki niteliği değişmiş ve yeni suç uzlaştırma kapsamında ise ya da Cumhuriyet savcısı tarafından iddianame düzenlenmeksizin doğrudan iddianame yerine geçen belge ile dosya mahkemeye gitmişse o zaman dosya mahkeme tarafından bir uzlaştırmacıya gönderilir ve uzlaştırma eşliğinde uzlaştırma süreci başlatılır.

16. Uzlaştırma sürecinde masrafları ve uzlaştırmacı ücretini kim öder?

Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde bu giderler Devlet Hazinesi tarafından karşılanır. Uzlaşmanın gerçekleşmediği durumlarda ise bu giderleri davayı kaybeden taraf ödemekle yükümlüdür.

• WhatsApp

HIZLI İLETİŞİM

BU YAZILARIMIZ DA İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

UZLAŞMA SAĞLANSA BİLE ARTIK TAZMİNAT DAVASI AÇILABİLECEK!

UZLAŞMA KAPSAMINDAKİ SUÇLAR