ZORUNLU ARABULUCULUK NEDİR ?

Zorunlu Arabuluculuk

Zorunlu Arabuluculuk , tarafların uyuşmazlıklarından kanunun belirlediği türde olanlarının çözümünde bir dava ikame etmek istediklerinde; dava öncesi arabuluculuğa başvurunun zorunlu tutulduğu yani bir dava şartı olarak kabul gören arabuluculuk türüdür. 

Bazı davalarda Arabuluculuğun dava şartı olarak kabul edilmesinden mütevellit; taraflar söz konusu uyuşmazlığı çözmek adına arabuluculuğa başvurmadan direkt dava ikame ederlerse; dava şartı yerine getirilmediğinden ikame edilen bu dava usulden reddedilir. 

Zira dava şartı kamu düzenindendir ve mahkeme kendiliğinden bu hususun varlığını gözetmek zorundadır. Nitekim taraflar da dava şartının yokluğunu davanın her aşamasında ileri sürebilirler. 

Hatta tarafların itiraz etmediği ve yerel mahkemenin de gözünden kaçan bir dava şartı yokluğu durumu, dosya üst mahkemeye gittiğinde istinaf ve temyiz mahkemelerince de gözetilmek zorundadır, zira dava şartı yokluğu mutlak bozma sebebidir. 

Dava Şartı Olan Zorunlu Arabuluculuk, İcra Takipleri İçin de Takip Şartı Mıdır ?

Dava şartı olan arabulucuya başvuru şartı, aynı zamanda doğrudan icra takibi yapılmasına engel olmaz. Aksi durum kişilerin takip hakkını da sınırlandırır.

İş Hukukundan Kaynaklanan Uyuşmazlıklar İçin Arabuluculuğun Zorunlu Olduğu Dava Türleri 

Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi ve işveren alacağı ve tazminat ile İŞE İADE talebiyle açılan davalarda arabuluculuğa başvuru zorunludur. Ancak bu taleplerin mutlaka iş ilişkisinden kaynaklanması(iş sözleşmesinin kurulmuş olması şarttır) ve bu taleplere ilişkin olarak tarafların işçi ve işveren olması gerekmektedir. 

İlginizi Çekebilir: İşe İade Davalarında Arabuluculuk Süreci Nasıl İşliyor, buraya tıklayın.

– Basın İş Kanunu kapsamında gazeteciler ve Deniz İş Kanunu kapsamında gemi adamları da dava şartı olarak arabuluculuk kapsamındadır.

– Yani; işçi tarafından talep edilebilecek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı, sendikal tazminat, belirli süreli iş sözleşmesinin süresinden önce feshi durumunda bakiye süreye ilişkin tazminat, her türü ücret, fazla çalışma ücreti, yeni iş arama izni ücreti, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti ile işveren tarafından talep edilebilecek ihbar tazminatı, cezai şart, rekabet yasağına aykırılıktan doğan talepler, avansın iadesi ve eğitim gideri gibi alacak ve tazminat kalemleri için dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur.

– Yahut; mevzuatta veya iş sözleşmesinde yer almayıp toplu iş sözleşmesinde yer alan; kıdem pirimi, gece zammı, vardiya pirimi, ikramiye, yıllık izin parası, temininde güçlük zammı, sefer pirimi, aile yardımı, tahsil parası, çocuk yardımı, eğitim yardımı, yemek parası, servis ücreti ve sair talepler için dava açılmadan önce arabuluculuya başvurulması zorunludur.

– Ayrıca, işçi ve işveren arasında haksız fil ve sebepsiz zenginleşme gibi nedenlerden doğduğu iddia edilen ve iş ilişkisinden kaynaklanan alacak ve tazminat talepleri için de arabulucuya başvurulması bir dava şartı olarak öngörülmüştür. 

– Hakaret ve mobing gibi fiillerden kaynaklanan maddi ve manevi tazminat talepleri zorunlu arabuluculuk kapsamındadır.

– İş kazası ve meslek hastalığı dışında kalan tüm tazminat talepleri için arabuluculuğa başvuru zorunludur. 

NOT: İş kazası ve meslek hastalığı ile ilgili talepler(tespit, itiraz, rücu davaları) için arabulucuya başvurmak ihtiyaridir.

İlginizi Çekebilir: İhtiyari Arabuluculuk Nedir, buraya tıklayın.

– Ölen işçinin yasal mirasçıları, ölüm tazminatı ve ve kıdem tazminatı hak alacakları için dava şartı olarak önce arabuluculuk zorunluluğu söz konusudur.

Zorunlu Arabuluculukta Yetki 

– Karşı tarafın ya da karşı taraf birden fazla kişiyse onlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna;

– Arabuluculuk bürosu bulunmayan yerlerde ise bu konuda görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne başvurulmalıdır.

NOT: Arabuluculukta Yetkiye İtiraz Müessesesi !

En geç ilk arabuluculuk toplantısına kadar, karşı taraf arabulucunun yetkisine itiraz edebilir. Yalnız itiraz edilirken; yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgeler sunma zorunluluğu aranmıştır.

İtirazdan haberdar olan arabulucu dosyayı derhal ilgili Sulh Hukuk Mahkemesine gönderilmek üzere büroya teslim etmek zorundadır. Akabinde Sulh Hukuk Mahkemesi ise harçsız bir şekilde itirazı dosya üzerinden inceleyerek yetkiyi KESİN olarak tespit eder.

Bu durumda yetkisiz büroya başvurma tarihi, yetkili büroya başvurma tarihi olarak kabul edilir.

Zorunlu Arabuluculuğa Başvurulduğunda Arabulucu Kişi Muhakkak Komisyonlardaki Listelerden Otomatik Olarak Mı Seçilir ?

Hayır. Taraflar isterlerse liste dışından bir arabulucuyu da görevlendirebilirler.

Zorunlu Arabuluculukta Usul

Arabulucu dosyaya atanır atanmaz kendine büro tarafından bildirilen tarafların bilgileri doğrultusunda, her türlü iletişim vasıtasını kullanarak (telefon, e-posta vs.)  tarafları ilk toplantıya davet eder.

İŞ uyuşmazlıklarında arabuluculuk süreci; arabulucunun görevlendirilmesi tarihinden başlayarak 3 HAFTA içinde sonuçlandırılmalıdır. Bu süre zorunlu hallerde ancak 1 HAFTA daha uzatılabilir. 

Arabuluculuk görüşmeleri mutlaka çalışma gün ve saatlerinde yapılmak zorunda değildir. Ayrıca arabuluculuk görüşmelerinin yüz yüze yapılma zorunluluğu da yoktur. 

(Telekonferans gibi iletişim araçlarıyla da gerçekleştirilebilir.)

Görüşmenin yapılacağı yer ile ilgili de kanunda bir kısıtlama yoktur. 

NOT: Zorunlu Arabuluculukta “büroya başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre de işlemez.” (İşMK m.3/17)

Sonuç olarak zorunlu arabuluculuk süreci; arabulucunun taraflara ulaşamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması, taraflar görüşmeye katılmakla birlikte anlaşmaya varılamaması, tarafların görüşmelere katılmaları sonucunda anlaşmaya varılması şeklinde neticelenir. 

Zorunlu Arabuluculuğun Neticesi

– Öncelikle Arabuluculuk anlaşmalarının muhakkak bir metine dönüştürülmesi zorunlu değildir. (işe iade davaları hariç. -> o konu daha sonra ele alınacaktır.)

– Ancak anlaşma metni oluşursa ve bu metin taraflar ile arabulucu tarafından imzalanırsa ve daha sonra mahkemeden icra edilebilirlik şerhi alınırsa ilâm niteliğinde sayılacaktır.

– Anlaşma metnini; taraflar, AVUKATLARI ve arabulucu beraber imzalarsa daha sonra mahkemeden icra edilebilirlik şerhi alınmasana GEREK OLMADAN metin İLÂM niteliğinde belge sayılır. 

Zorunlu Arabuluculukta Ücret

Ücrete kimin katlanacağı tarafların anlaşıp anlaşamalarına göre değişir.

1. Taraflar asıl uyuşmazlık konusunda anlaşmışlarsa; 

– Ek olarak ücretin kimin ödeyeceği konusunda da anlaşmışlarsa bu anlaşmaya göre ücret ödenir.

– Taraflar uyuşmazlık konusuna Ek olarak ücretin kimin ödeyeceği konusunda anlaşmamışlarsa; ücret eşit olarak ödenir.

2. Taraflar asıl uyuşmazlık konusunda anlaşamamışlarsa; 

İki saatlik ücret tutarı Tarifenin Birinci Kısmına Göre Adalet Bakanlığı Bütçesinden ödenir.  Adalet Bakanlığı tarafından karşılanan bu ücret daha sonra yargılama gideri olarak sayılır, dava sonunda haksız çıkan taraftan alınır. Ancak, ilk toplantıya mazeret göstermeksizin katılmayan taraf, davada kısmen ya da tamamen haklı çıksa dahi yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacaktır.

Dava Şartı Olan Arabuluculuk Neticelendikten Sonra Dava Açılması

İş Mahkemeleri Kanununun 3. Maddesinin 2.Fıkrasına göre; davacı dava açarken, arabuluculuk anlaşamamazlık tutanağının aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır.

– Eğer bu son tutanak mahkemeye sunulmazsa; davacıya son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde sunulması, Aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren bir davetiye gönderir. 

Davacı tarafından bahsi gecen bu anlaşamamazlık tutanağı mahkeme ihtarına rağmen ısrarla mahkemeye sunulmazsa; dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkartılmadan dava usulden reddedilir.

– Eğer hiç Arabulucuya başvurulmadan dava açılırsa; mahkeme tarafından herhangi bir işlem yapılmadan davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir.

DİKKAT : www.mesudebusrakucuk.av.tr üzerinden yayınlanan yazıların ve paylaşılan kararların yargısal faaliyetlerde kullanılmasında herhangi bir hak ve sorumluluk kabulümüz değildir.

İŞE İADE DAVALARINDA ARABULUCULUK SÜRECİ, buraya tıklayın.

ARABULUCULUK NEDİR, buraya tıklayın.

İHTİYARİ ARABULUCULUK NEDİR, buraya tıklayın.

***

Tüm işçilik alacakları, tazminatlar ve işe iade talepleriniz için İstanbul Bakırköy işçi avukatı Av. Mesude Büşra KÜÇÜK’e ulaşabilirsiniz. İletişim için buraya tıklayın.