TRANS BİREYLERİN İSİM DEĞİŞİKLİĞİ DAVALARI
YAZININ İÇERİĞİ: Trans bireyler için isim değişikliği davaları. Transeksüel bireylerin isim değiştirme davaları. Bir LGBT bireyin İsim değişikliği amacıyla mahkemeye başvurması için muhakkak cinsiyet değiştirme operasyonu geçirmiş olması gerekir mi? Trans birey cinsiyet değiştirme operasyonu olmadan önce isim değiştirebilir mi? Hormon sürecindeki bir trans birey isim değiştirme hakkına sahip midir? İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi, 11 Ekim 2018 Tarihli, 5216/08 S.V. Başvuru Numaralı – İtalya Davası Kararı tam metni.
Transeksüel Bireylerin İsim Değişikliği Davaları
Bu yazımızda sadece trans bireylerin isim değişiklikleri ile alakalı süreçteki bazı hassas ve özel noktalara değinilmiş olup, İsim Değiştirme Davası ile alakalı geniş anlamda tüm süreci en iyi şekilde anlatan yazımız için lütfen buraya tıklayın.
Trans bireyler için isim değiştirme davalarına ilişkin genellikle en merak edilen sorular; Bir LGBT bireyin İsim değişikliği amacıyla mahkemeye başvurması için muhakkak cinsiyet değiştirme operasyonu geçirmiş olması gerekir mi? Hormon sürecindeki bir trans birey, isim değiştirme hakkına sahip midir? şeklinde olmaktadır. Bu sorulara cevap vermek gerekirse, bir trans bireyin isim değişikliği amacıyla mahkemeye başvurması için “operasyon öncesi ya da sonrası başvurulmalı” şeklinde bir şart mevcut değildir.
Ancak İsim Değiştirme Davalarında, başvuran kişiye ait ismin değişmesinin koşulu olarak, değişikliğe ilişkin haklı sebeplerin varlığı aransa da kanun kapsamında bir koşul olarak varlığı aranan bu haklı sebeplerin ne olduğuna ilişkin bir belirleme yapılmamıştır. Davacıların öne sürdüğü sebeplerin haklılık durumu, tamamen hakimlerin geniş takdir yetkilerine bırakılmıştır. Bu sebeple bazı mahkemelerden “Trans bireyler, TMK madde 40’da belirtilen cinsiyet değişikliği operasyonu geçirmeden isim değiştiremez” gibi kararlar da çıkabilmektedir.
Oysa ki bazı Trans bireyler için cinsiyet değiştirme operasyonu öncesi isimlerini değiştirmek de hayati önem taşır. Önüne gelen bir başvuruda bu öneme dikkat çeken Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ise cinsiyet geçiş süreci ameliyat ile henüz tamamlanmamış olsa da kişinin cinsiyet kimliğine saygı hakkı kapsamında isminin operasyon öncesi ya da sonra fark etmeksizin değişmesi gerektiğine hükmetmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bu kararı, benzer kargaşaların yaşandığı tüm ülkeler için ders niteliğindedir ve emsal olmalıdır.
Bahsettiğimiz bu kararda özetle,
İtalya’da bir LGBT birey, temel cinsel uzuvlarının kadın cinsiyle uyumlaştırılması amaçlı ameliyatın gerçekleşmesini beklediği ancak trans geçiş ameliyatının gerçekleşmesi için devletin zorunlu tuttuğu katı prosedürler sebebiyle ortalama 4 yıl beklemesi gerektiğini belirtmiştir.
Ameliyatı beklerken Başvurucu, yıllardır süregelen trans geçiş süreci ve dış görünümü sebebiyle kimlik belgelerinde bir erkek isminin bulunmasının aşağılayıcı bir unsur ve sürekli utanç kaynağı olduğunu savunarak isim değişikliği için ayrıca başvuru yapmış olmakla bu başvurusu; henüz bir operasyon geçirmediği için reddedilmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ise cinsiyet geçiş süreci ameliyat ile henüz tamamlanmamış olsa da kişinin cinsiyet kimliğine saygı hakkı kapsamında isminin operasyon öncesi ya da sonra fark etmeksizin değişmesi gerektiğine hükmetmiştir.
Belirtmek gerekir ki, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin aşağıda yer verdiğimiz kararı sonrası ülkemiz yargısında da trans bireylerin cinsiyet değişikliği operasyonu öncesi isim değiştirme taleplerine ilişkin olumlu emsal kararlar görülmeye başlanmıştır. Konuya ilişkin güncel bilgi ve yakın zamanlı Türk mahkemeleri olumlu emsal kararlarına göz atmak için lütfen buraya tıklayın.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 11 Ekim 2018 Tarihli, 5216/08 S.V. Başvuru Numaralı – İtalya Davası Kararı:
“Somut olayın şartlarını inceleyen Mahkeme, başvurucuyu, resmi belgelerde kayıtlı olan ismini, 10 Mayıs 2001 tarihli Roma Hukuk Mahkemesi kararı ile hukuken de kabul edilmiş olan sosyal gerçekliğine uygun bir isim ile değiştirmesinin iki buçuk yılı aşkın süre engellenmesine ne tür bir kamu yararının gerekçe olabileceğini anlayamamıştır.
Mahkeme, olayın gerçekleştiği dönemde yürürlükte olan mevzuat hükümlerinin cinsiyet kimliğinin tanınması sürecine ilişkin katı bir prosedür öngördüğünü ve bu nedenle başvurucunun, kabul edilemez uzunlukta bir süre boyunca, kendisini korunmasız, aşağılanmış ve stresli hissetmesine yol açan anormal bir durumda kalmasına neden olduğunu saptar.
Bu sebeple başvurucunun her ne kadar cinsiyet geçiş süreci ameliyat ile henüz tamamlanmamış olsa da, kendisinin cinsiyet kimliğine saygı hakkı korunmayı hak etmesi gerektiğine karar veren mahkeme Başvurucunun başvurusunu kabul eder.”
İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi, 11 Ekim 2018 Tarihli, 5216/08 S.V. Başvuru Numaralı – İtalya Davası Kararı tam metnini “İndir” butonuna tıklayarak indirebilirsiniz.
HIZLI İLETİŞİM
BU YAZILARIMIZ DA İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
www.mesudebusrakucuk.av.tr resmi kaynak değildir. Paylaşılan tüm veriler bilgi amaçlı olup, olası yanlışlıklardan kaynaklı sorumluluk kabul edilmez. Kullanıcılar sunulan bilgileri ve emsal Yüksek Mahkeme kararlarını resmi kaynaklardan teyit etmelidir.
