CİNSİYET NASIL DEĞİŞTİRİLİR ?
YAZININ İÇERİĞİ: Cinsiyet değiştirmek istiyorum ne yapmalıyım? Cinsiyet değişikliği ameliyatı için dava açılması zorunlu mu? Cinsiyet değişikliği kavramından anlamamız gereken nedir? Cinsiyet değiştirilebilmenin şartları nelerdir? Cinsiyet değişikliği davası nasıl açılır? Cinsiyet değiştirme davası kime karşı açılır? Cinsiyet değişikliği davası ne kadar sürer? Cinsiyet değişikliği davası için görevli ve yetkili mahkeme hangisidir? Cinsiyet değiştiren bireyin, akabinde derhal isim değiştirmesi de zorunlu mudur? Cinsiyet değiştirme avukatı nedir? Cinsiyet değiştirme avukatı ücreti ne kadar?
Cinsiyet Değiştirme Davası
Türk Hukukunda kural, çocuğun doğduğu cinsiyette kalmasıdır. Bu kurala ilk istisna 04.05.1988 tarihinde, Eski Medeni Kanun’un 29. Maddesi’ne, 3444 Sayılı Kanun (743 Sayılı Türk Kanunu Medenisinin Bazı Maddelerinin ve 818 Sayılı Borçlar Kanununun 49 uncu Maddesinin Değiştirilmesine Dair Kanun) aracılığıyla Cinsiyet Değiştirmeye olanak sağlayan bir fıkra eklenmesi ile gelmiştir.
Hukukumuzda Cinsiyet Değişikliğine olanak sağlayan 3444 Sayılı Kanun’un, 1981 yılında Londra’da Erkekten Kadına Cinsiyet Değiştirme Ameliyatı geçiren ve ses sanatçılığı şöhreti ile ülkece tanıdığımız B.E. isimli şarkıcı hatrına çıkarıldığı söylenir.
Bu şekilde Türk Hukukuna girmeyi başaran Cinsiyet Değiştirme kurumu, daha sonra 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 Sayılı Yeni Medeni Kanun’un Cinsiyet Değişikliği başlıklı 40. Maddesiyle varlığını sürdürmeye devam etmiştir.
1. Cinsiyet Değiştirme kavramından anlamamız gereken nedir ?
Kişinin ruhen hissettiği cinsel kimliği ile doğumda kendisine atanmış olan cinsiyetin uyumlu olmama durumunun tıbbi olarak düzeltilmesi işlemi, Cinsiyet Değiştirme olarak adlandırılır.
Belirtmek gerekir ki; Türk hukukunda sadece transseksüellerin ve hermafroditlerin cinsiyet değiştirme ameliyatlarına izin verilmektedir. Ancak hermafroditler için uygulanacak tanı ve tedavi transseksüellerden farklıdır.
Cinsiyet Değiştirme Ameliyatları;
Transeksüellerde, hastaya yeni cinsiyetine uyumlu olarak plastik cerrahi yardımıyla yeni bir cinsel organ inşa edilmesine; çift cinsiyetli olarak tanımlanan hermafroditlerde ise, bu hastaların baskın biyolojik cinsiyet karakterinin öne çıkarılmasına yönelik bir cerrahî müdahale şeklinde gerçekleştirilir.
2. Türk Hukuku kapsamında Cinsiyet Değiştirilebilmenin şartları nelerdir ?
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 40. Maddesindeki koşulları sağlayan her birey talebi doğrultusunda cinsiyet değiştirebilir. Bu koşullar;
- Ayırt etme gücünü haiz olma,
- Başvuru sahibinin 18 yaşını doldurmuş olması ( Evlenme yoluyla ya da mahkeme kararıyla kişinin 18 yaşından önce ergin kılınması, bu şartı sağladığı anlamına gelmez. )
- Başvuru sahibinin cinsiyet değiştirme başvuru tarihi itibariyle evli olmaması,
- Başvuru sahibinin ruhen ve bedenen kendini cinsiyet değiştirmeye hazır hissetmesi (transeksüel olması yahut hermafrodit yani çift cinsiyetli olması) ve bunu bir eğitim araştırma hastanesinden alınacak sağlık raporuyla belgelemesi.
NOT: Ülkemiz hukuku kapsamında Cinsiyet Değiştirmek isteyen trans bireylere en çok sorun çıkaran şart şüphesiz ki, 2018 yılı öncesi TMK madde 40’da bulunan Üreme Yeteneğinden Yoksun Olma ve bunun bir eğitim araştırma hastanesinden alınacak resmi bir sağlık kurulu raporuyla belgelenmiş olması şartı idi.
Ancak TMK madde 40’da yer alan “…ve üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu…” şeklinde belirtilen bu şart, 20/3/2018 tarihli ve 30366 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesinin 29/11/2017 tarihli ve E., 2017/130, K., 2017/165 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir.
Çünkü zaten kişi, cinsiyet değiştirme ameliyatıyla birlikte bu ameliyatın doğal bir sonucu olarak üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun kalmaktadır. Anayasa Mahkemesi tarafından, kişiyi cinsiyet değiştirme ameliyatı öncesinde tekrar bir tıbbi müdahaleye mecbur bırakmak ölçüsüz bir sınırlama olarak nitelendirilmiştir. Aanasa Mahkemesinin cinsiyet değişikliğinde üreme yeteneğinden yoksunluk şartını kaldırdığına ilişkin kararına ve ilgili yazımıza ulaşmak için lütfden buraya tıklayın.
3. Cinsiyet Değiştirme Davası nasıl açılır ?
Cinsiyet Değiştirme kanundaki düzenlemeye göre, iki aşamadan oluşmaktadır. Aksi takdirde cinsiyet değişikliği ameliyatına izin verilmesine ilişkin karar, üst mahkeme incelemesi dışında kalır ve bu durum da geri dönülmez sonuçlara yol açabilir.
- Cinsiyet Değişikliğine İzin Verilmesi Davası (TMK md.40/1)
- Cinsiyet Yönünden Nüfus Kaydında Düzeltme Davası (TMK md.40/2)
Buna göre; ilk olarak Cinsiyet Değişikliğine İzin Verilmesi davası açılması gerekir.
Mahkeme bu davada, davacının ayırt etme gücüne haiz olduğunu, dava tarihi itibariyle 18 yaşını doldurduğunu ve evli olmadığını arar. Bu hususlar kanuna uygun ise artık sağlık raporu aşamasına geçilir.
Mahkeme cinsiyetini değiştirmek isteyen davacı için eğitim ve araştırma hastanesine müzekkere yazar ve davacının transeksüel veya hermafrodit yapıda olup olmadığının tespit edilip, cinsiyet değişikliğinin zorunlu olup olmadığına ilişkin resmi bir rapor talep eder.
Akabinde hastane aşamasına geçilir ve burada davacıyı ilk olarak bir psikiyatr karşılar. Minimum 6 aylık bir süreç içerisinde gerekli testler ve gözlemler tamamlandıktan sonra kişinin gerçekten trans birey olduğu kanaatine varılırsa, davacı artık Cinsel Kimlik Konseyi önüne çıkmaya hazırdır.
Cinsel Kimlik Konseyi; psikiyatr, kadın doğumcu, plastik cerrah, ürolog, genetikçi, endokrinolog, hukukçu ve sosyal hizmet uzmanlarından oluşan bir heyettir.
Bu konsey, önlerine gelen kişiler hakkında yaklaşık 2–2,5 yıl süren değerlendirmeleri sonrasında “cinsiyet geçişi zorunludur” ya da “değildir” diye rapor verir.
Cinsel Kimlik Konseyi değerlendirme aşamasının böylesine uzun bir zaman zarfına yayılmasının sebebi ise, kişilerin girecekleri bu geri dönüşü olmayan yol için yaşanması muhtemel pişmanlıkları önlemektir…
Mahkemenin, davacı hakkında müzekkere yazarak rapor talep etiği hastaneden, “Cinsiyet Geçişi Zorunludur” şeklinde raporun gelmesi akabinde mahkeme Cinsiyet Değişikliğine İzin kararını verir.
Davacı bu kararla istediği herhangi bir hastanede (sadece eğitim araştırma hastanesi değil.) Cinsiyet Değiştirme ameliyatı olabilir.
Artık sıra ikinci dava olan Cinsiyet Yönünden Nüfus Kaydında Düzeltme Davasındadır.
Transseksüel yapıda olan kişinin nüfus sicilindeki cinsiyet hanesini değiştirmek istemesi, kişinin maddi ve manevi varlığının korunması ve geliştirilmesi hakkı ile özel hayata saygı hakkı kapsamındadır.
Bu davaya bakacak olan mahkeme, davacının ameliyatının gerçekleştiği hastaneye müzekkere yazarak, ameliyatta neler yapıldığına ilişkin bir rapor talep eder.
İlgili sağlık kurumu, hastaya amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatının yapıldığını resmî sağlık kurulu raporu ile doğruladığı anda, mahkeme artık davacının nüfus kaydını cinsiyet yönünden düzeltilmesine karar verecektir.
4. Cinsiyet Değiştirme Davası kime karşı açılır ?
Cinsiyet Değiştirme Davalarında husumet Nüfus Hizmetleri Kanunu 36. Maddeye göre Nüfus İdaresi Müdürlüğü’ne yöneltilir.
Davaya nüfus müdürü ya da görevlendireceği nüfus memuru da katılır.
5. Cinsiyet Değiştirme Davası için Görevli ve Yetkili Mahkeme hangisidir ?
Cinsiyet Değiştirme Davalarını çekişmesiz yargı olarak görüp, bu davaların Sulh Hukuk Mahkemesinde görülmesi gerektiğini savunan görüş, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 25/12/2013 gün ve 2013/18-464 E. – 2013/1698 K. sayılı ilâmıyla geçerliliğini yitirmiştir. İlgili karara ulaşmak için lütfen buraya tıklayın.
Cinsiyet Değiştirme Davalarında görevli ve yetkili Mahkeme, kişinin ikametinin bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesidir.
6. Cinsiyet Değiştirme Davası ne kadar sürer ?
Cinsiyet değişikliği sürecinde eğitim ve araştırma hastanelerinden alınacak sağlık raporunun önemi çok büyüktür ve işin hukuki boyutuna da ciddi yön verir.
Bu sebeple bu davalar ile alakalı ne kadar sürer sorusunun cevabı, bahsi geçen sağlık raporunun hazırlanma süresi ile doğru orantılıdır. Ancak, kanunda Cinsiyet Değişikliğinin hastane aşaması ile ilgili herhangi bir süre öngörülmemiştir.
Peki cinsiyet değişikliği davası uygulamada ne kadar sürer? Biz avukatlar olarak hiçbir dava için “kesin şu kadar sürede biter” gibi bir mütalaa getiremeyiz. Yalnızca tecrübelerimize dayanarak Cinsiyet Değişikliği ile alakalı hukuki sürecin 2-2,5 yıla yayıldığı şeklinde yorum yapabiliriz.
Bu yüzden, cinsiyet değişikliği için başvuracak kişilerin, bir an önce bu konuda uzman ve gerekli hassasiyete sahip bir avukatla bir araya gelip, cinsiyet değişikliği davası nasıl açılır, ne kadar sürer gibi soruları detaylıca konuşup sürecin hukuki boyutunu başlatmaları tavsiyemizdir.
7. Cinsiyet Değiştiren bireyin, akabinde derhal isim değiştirmesi de zorunlu mudur ?
Hayır, kanunen böyle bir zorunluluk öngörülmemiştir.
Bireyin isim değişikliği, cinsiyet değişikliği sürecinin öncesinde yapılabileceği gibi, cinsiyet değişikliği sürecinin sonunda Nüfus Kaydı Düzeltmesi Davası açılırken de yapılabilir.
Yahut İsim Değiştirme, bireyin isteğine bağlı olarak hiç yapılmayabilir.
Ancak zorunluluk olmasa da, bir trans bireyin, sadece hak ettiği kimliğine ulaşmak için katlanması zor ve geri dönüşü olmayan ağır ameliyatlara maruz kalıp nihayetinde arzuladığı fiziki görünüşe kavuştuktan sonra yeni cinsiyetine uygun olarak ismini de değiştirmek istemesi, hem hukuken hem vicdanen tartışılamayacak kadar haklı sebeptir.
LGBTİ bireylerin isim değiştirme davalarına ilişkin en merak edilen soruları cevapladığımız yazımıza ulaşmak için lütfen buraya tıklayın.
8. Mahkemeden izin almadan cinsiyet değişikliği gerçekleştirenler yeni cinsiyetini nüfus kaydına işletebilir mi, yeni kimlik alabilir mi?
Mahkeme izni olmadan cinsiyet değişikliği gerçekleştiren bu kişilerin hukuki statüsünün ne olacağına, bu kişilerin yeni cinsiyetlerinin kimliklerine işletip işletemeyeceklerine ilişkin yazımıza ulaşmak için lütfen buraya tıklayın.
9. Cinsiyet değiştirme avukatının ücreti nedir?
Cinsiyet değiştirme avukatı ücreti bu konuyla alakalı en merak edilen soruların başında gelmektedir. Öncelikle belirtmek gerekir ki resmi olarak Cinsiyet Değiştirme Avukatı diye bir ünvan yoktur. Ancak her avukatın da bu tarz davalarla ilgilendiğini söylemek yanlış olacaktır. Cinsiyet değişikliği sürecine hakim olan avukatlar ise halk arasında cinsiyet değiştirme avukatı olarak anılırlar.
Cinsiyet Değişikliği, kişinin başına bu hayatta yalnızca bir kere gelebilecek bir olgudur ve geri dönüşü yoktur. Süreç, prosedürlerle dolu, çetrefilli ve uzun yolludur. En ufak bir yanlış bu süreci çıkmaza sürükleyebilir. Bu anlamda tavsiyemiz, sürecin hukuki boyutunun; konunun önemini, hassasiyetini haiz ve bu konuda asla önyargılı olmayan, ağırlıklı olarak cinsiyet değişikliği davalarıyla ilgilenen ve bu konuda tecrübe kazanmış bir cinsiyet değiştirme avukatı yardımıyla takibinin şart olduğu yönündedir.
Cinsiyet değiştirme avukatı ücreti ile alakalı detaylı bilgi için bizlere +90 553 122 89 32 numaralı WhatsApp hattımızdan ya da info@mesudebusrakucuk.av.tr mail adresinden ulaşabilir, buraya tıklayarak ulaşabileceğiniz ofis adresmizde randevu ile görüşme sağlayabilirsiniz.
HIZLI İLETİŞİM
BU YAZILARIMIZ DA İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
www.mesudebusrakucuk.av.tr resmi kaynak değildir. Paylaşılan tüm veriler bilgi amaçlı olup, olası yanlışlıklardan kaynaklı sorumluluk kabul edilmez. Kullanıcılar sunulan bilgileri ve emsal Yüksek Mahkeme kararlarını resmi kaynaklardan teyit etmelidir.
