MİRASÇILARA ZORUNLU MİRAS HAKLARININ VERİLMEMESİ – Tenkis Davası

Tenkis Davası

Tenkis Davası karşımıza genellikle mirasbırakanın tüm malvarlığını erkek evlatlarına bırakıp kız evlatlarını mirastan mahrum ederek onların yasal miras haklarındaki saklı paylarını ihlal etmesiyle karşımıza çıkmaktadır. 

Öncelikle bilinmelidir ki, mirasbırakan tarafından usulüne uygun düzenlenmiş bir vasiyetname ile kanunun haklı gördüğü sebepler dahilinde bir mirasçılıktan çıkarma (ıskat) işlemi yapılmadığı müddetçe mirasçı, bahse konu tereke üzerinden yasal miras payı içerisindeki saklı payını muhakkak alır. 

Peki mirasbırakan, sağlararası ya da ölüme bağlı tasarruf ve bağışlamalarıyla mirasçılarının yasal miras payı içersindeki saklı paylarını başkasına devretmiş ya da herhangi bir yolla ihlal etmişse, bu mirasçılar ihlal olunan saklı paylı miras haklarını kurtarmak için ne yapmalılar ? Cevap: Tenkis Davası. 

Detayları bu yazımızda…

1. Saklı Pay ( Zorunlu Miras Hakkı ) ne demektir ?

Saklı pay bir diğer değişle zorunlu miras hakkı ‘dır. Yani, mirasbırakanın bazı mirasçılarına bırakması zorunlu olan miras hakkıdır. Saklı payın oranı ise yasal miras payına göre daha farklıdır.

Saklı Pay sistemi, bir yandan bir kimsenin sırf mirasçısı var diye kendi malını dilediğince satıp yahut bağışlayamaması yani malvarlığı üzerinde tasarruf özgürlüğünü ortadan kaldıran gayri hukuki bir durumun ortaya çıkmasını engellemeyi, bir yandan da mirasbırakana bu tasarruf özgürlüğü sağlanırken mirasçıların da miras haklarını korumayı görev edinen bir sistemdir.

Bu sistemde Kanun mirasbırakanın terekesini ikiye ayırır; yasal mirasçıların miras haklarına halel gelmesin diye ilk olarak mirasın bir kısmı “ saklı paylı kısım ” olarak isimlendirilir ve bu kısım üzerinde mirasbırakanın herhangi bir tasarruf hakkı kesinlikle yoktur.

Mirasbırakan kendi malvarlığı üzerinde ancak saklı payların dışında kalan kısım üzerinde tasarruf edebilir. Bu ikinci kısım ise “ tasarruf oranı ” ya da “ tasarruf edilebilir kısım ” şeklinde isimlendirilir.

2. Her Mirasçının Saklı Pay Hakkı var mıdır ?

Her mirasçının saklı pay hakkı yoktur. Medeni Kanunda sınırlı olarak sayılan saklı paylı mirasçılar şunlardır:

– Miras bırakanın altsoyu (Çocukları, evlatlıkları, torunları ve onların çocukları)

– Miras bırakanın anne-babası

– Miras bırakanın eşi.

NOT: Kardeşler, 10 Mayıs 2007 tarihinde yapılan değişiklikle saklı paylı mirasçı olmaktan çıkarılmıştır.

3. Tenkis Davası Nedir ?

Arapça kökenli olan Tenkis kelimesinin Türk Dil Kurumu’ndaki karşılığı “azaltma, eksiltme”dir. 

Tenkis Davası ise Miras Hukuku’na ilişkin bir davadır ve konusu Türk Medeni Kanunu madde 560’da belirtilmiştir. 

Buna göre Tenkis Davası; mirasbırakanın, sağlararası veya ölümüne bağlı tasarruf ve bağışlamaları ile kendi malvarlığı üzerinde tasarruf yaparken kanunen özgürce tasarruf yapabileceği oranı aşıp, mirasçılarının saklı paylı haklarına girdiği durumlarda açılabilen dava türüdür.

Mirasçılar Tenkis Davası açarak, mirasbırakanın malvarlığı üzerinde tasarruf ve bağış yaparken, kendilerinin yasal miras haklarının saklı paylı kısmına girdiğini iddia ederek, saklı paylarının ihlal olduğu kısmın tenkis edilip kendilerine verilmesini talep ederler.

Tenkis davasının konusu ölüme bağlı tasarruf olacağı gibi sağlıkta yapılan tasarruflar da olabilir. Tenkis Davası sonucuyla yenilik doğurur.

ÖNEMLİ !

Tenkis davası açılması için mirasçının saklı pay hakkını alamıyor olma sebebi muhakkak miras bırakanın tasarrufu sonucu olmalıdır. 

Miras bırakanın tasarrufu dışında üçüncü kişilerin veya bir diğer mirasçının tereke içindeki mala el atmasıyla mirasçı saklı pay hakkını elde edemiyorsa, bu durumda tenkis davası açmak yerine, miras sebebiyle istihkak davası gibi başka hukuki yollar devreye girer.

4. Tenkis Davasını kim/kimler açabilir ?

Tenkis Davasında Davacılar: 

a-) Saklı Payı ihlal edilen mirasçı/mirasçılar; Yani mirasbırakanın altsoyu (çocukları, torunları, torunlarının çocukları..) üstsoyu, (annesi ve babası)  ve eşi açma hakkına sahiptir.

(Saklı payı ihlal olmuş mirasçı birden fazlaysa eğer, bunlar hep birlikte Tenkis Davası açabilecekleri gibi ayrı ayrı da Tenkis Davası açabilirler. Dava açmayan saklı paylı mirasçılar verilmiş bir tenkis kararından yararlanamazlar.)

b-) Saklı payı ihlal edilmiş mirasçının Alacaklıları yahut İflas Masası

(TMK m.562-Alacaklıların yahut İflas Masasının tenkis davası açabilmesi için ellerinde saklı paylı mirasçıya ait ödemeden aciz belgesinin bulunuyor olması, saklı paylı mirasçının tenkis talep ve dava etmemiş olması ve Alacaklıların yahut İflas Masasının bu mirasçıya Tenkis Davası açması gerektiğini ihtar etmesi üzerine bu ihtarın cevapsız kalması şartları gereklidir.)

(Alacaklıla­rın keşide etmeleri gereken sözü edilen ihtar, iadeli taahhütlü mektupla, noter vasıta­sıyla vb. şekillerde olabilir.)

5. Tenkis Davası kime/kimlere karşı açılabilir ? 

Tenkis Davasında Davalılar: 

Tenkis Davası nda dava olunan taraf, saklı paya tecavüz eden bağışların lehine yapılmış olduğu kişilerdir. Bunlar, musaleh olabileceği gibi kanuni veya atanmış bir mirasçı hatta bir diğer saklı paylı mirasçı belki de hiç mirasçı olmayan ancak sağlararası bir bağışlama alan kişiler de olabilirler.

NOT: Tenkis Davası, vasiyeti yerine getirme görevlisine yani bir diğer adıyla tenfiz memuruna karşı açılmamalıdır !

6. Tenkise tabi bağışlamayı alan ve aleyhine Tenkis Davası açılabilecek olan kişi, bağış konusu malları üçüncü bir kişiye temlik ederse üçüncü kişiye tenkis davası açılabilir mi ?

Bu husus bağışlamayı alan ve bağış konusu malları üçüncü bir kişiye temlik eden şahsın iyiniyetli olup olmamasına göre değişir:

– İyiniyetliyse kural olarak mirasçı tenkis talebi hakkını üçüncü kişiye karşı ileri süremez. 

– Temlik eden kişi kötüniyetliyse yani salt Tenkis Davası sonuçlarından kaçmak için bu temlik işlemini gerçekleştirmişse, mirasçı bu durumda tenkis talebi hakkını üçüncü kişiye karşı ileri sürebilecektir. (Kaynak: Yargıtay’ın 13.01.1975 tarihli ve 7/1 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı)

NOT: Kendisine tenkise tabi bir şey bağışlanan kimse iyi niyetli ise elinde kalan mal ile sorumludur. Kötüniyetli ise saklı pay sahiplerine haklarını aynen vermek zorundadır. Ayrıca tenkise tabi malın hasarından ve kaybedilmesinden de sorumludur.

7. Mirasbırakan yaşarken mirasçılar tarafından Tenkis Davası açılabilir mi ?

Muris sağ iken bu davanın açılması mümkün değildir. Tenkis davası ancak miras bırakanın ölümü halinde açılabilir. Çünkü mirasçılık sıfatı ancak ve ancak murisin ölümü ile kazanılır. 

8. Tenkis Davası’na mirasbırakanın hangi tasarrufları konu edilebilir ?

Mirasbırakanın yapmış olduğu tasarruf oranını aşan ve mirasçılarının saklı paylarını ihlal eden İVAZSIZ(KARŞILIKSIZ) KAZANDIRICI işlemleri Tenkis Davası ‘na konu edilebilir.

Ancak burada mirasbırakanın tasarruflarının ölüme bağlı mı yoksa sağlararası bir tasarruf mu olduğu büyük önem ve farklılık arz eder. (Bu husus, fazlaca detaylı olduğu için buraya tıklayarak ulaşabileceğiniz Tenkiste Sıra adlı makalemizde açıklanmıştır.)

TMK m.565, m.567 mirasbırakanın sağlararası tasarruflarından tenkise tabi olanları şöyle belirtmiştir:  

1- Mirasbırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar, geri verilmemek  kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,

2- Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,

3- Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlama­lar (süre sınırlaması yok) ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar,

4- Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar (ÖRN: Mirasbırakanın saklı payı yok etmek için mallarını değerinin çok altında satış göstermesi, satın alanın gücünün malların bedelini ödeyecek güçte olmaması, mirasbıkanın bütün malvarlığını bağışlamış olması )

5- Mirasbırakanın üçüncü kişi lehine yaptığı sigortalar

9. Mirasbırakanın ölünceye kadar bakma sözleşmesiyle yaptığı tasarruflar tenkise tabi midir ? 

Miras bırakan tarafından yapılan karşılıksız (ivazsız) sağlararası tasarruflar tenkise tabidir. Ölünceye kadar bakma sözleşmesi de sağlararası tasarruflardan biridir. Ancak ölünceye kadar bakma sözleşmesi Yargıtay’a göre ivazsız değil; ivazlı bir sözleşmedir ve miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla bu tasarrufu yaptığı kesin olarak ispatlanamadıkça bu sözleşme ile yapılan tasarrufların tenkisi istenemez.

10. Tenkis Davası ’nda Görevli ve Yetkili Mahkeme hangileridir ?

Tenkis davası, mirasbırakanın son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesinde açılır. 

11. Tenkis Davası açma süresi nedir ?

Tenkis davası; mirasçıların, mirasbırakanın ölümünü ve saklı paylarının zedelendiğini öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinden itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır.

NOT: Mirasçı, mirasbırakanın ölümünden itibaren dört ay içinde veraset ve intikal vergisi için Maliyeye beyanname vermek zorunluğunda olduğu için durumu ölüm­den dört ay sonra öğrenmiş sayılır.

Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar.

Tenkis iddiası, defi yoluyla her zaman ileri sürülebilir.

***

Miras Hukukundan kaynaklı davalar ve özellikle Tenkis Davası son derece uzmanlık gerektiren karmaşık bir dava türüdür. Haklarını aramak için adliye koridorlarında mesai harcayan mirasçılar maalesef genellikle miras avukatı yardımı olmaksızın yanlış ya da eksik açılan Miras Hukukunu ilgilendirir bu tür davalar sebebiyle telafisi imkansız zararlara maruz kalmaktadır. Böyle bir hak kaybı yaşamak istemiyorsanız tenkis davasını miras hukukunda uzman bir avukatla ( miras avukatı ) yürütmenizi tavsiye ederiz.

İstanbul ilinde Miras Hukukundan doğan uyuşmazlıklarınızın çözümünde uzman bir Miras Avukatı desteği almak için buraya tıklayarak edinebileceğiniz iletişim adreslerimizden bize ulaşın. 

HUKUKİ UYARI: www.mesudebusrakucuk.av.tr üzerinden yayınlanan yazıların ve paylaşılan kararların yargısal faaliyetlerde kullanılması durumunda oluşabilecek herhangi bir zarardan sitemiz ve ilgilileri sorumlu değildir.

Similar Posts

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir